"Miễn là cây chanh còn mọc" Quả chanh hy vọng giữa hoang tàn chiến tranh
Giữa những biến động của thế giới, hiếm có một cuốn tiểu thuyết trẻ trung nào lại mang trong mình chất giọng sâu lắng, dữ dội và ám ảnh như Miễn là cây chanh còn mọc (As Long As the Lemon Trees Grow) tác phẩm đầu tay của nữ nhà văn trẻ Zoulfa Katouh. Được viết bằng tiếng Anh, nhưng mang đậm linh hồn Syria, cuốn sách là tiếng nói của một thế hệ chưa từng cầm súng, nhưng đã phải học cách sinh tồn giữa tiếng bom rơi và đổ nát.
Tác giả và hoàn cảnh ra đời: Khi một người viết cho đất nước mà mình không thể trở về
Zoulfa Katouh sinh ra và lớn lên trong một gia đình Syria nhưng định cư tại Thụy Sĩ, sau đó chuyển tới Canada. Mang trong mình hai dòng chảy: phương Tây hiện đại và quê hương phương Đông bị tổn thương, Zoulfa viết tiểu thuyết đầu tay này khi mới ngoài đôi mươi.
Điều đặc biệt là Miễn là cây chanh còn mọc được sáng tác bằng tiếng Anh ngôn ngữ thứ hai của tác giả như một cách để đưa Syria đến gần hơn với bạn đọc toàn cầu.
Cuốn sách không kể chuyện từ tuyến đầu của chiến trận, mà từ góc nhìn của một cô gái bình thường – người buộc phải trưởng thành, buộc phải lựa chọn, và vẫn buộc phải tin vào tương lai. Đó là lời kể của những người “đã không chọn cuộc chiến, nhưng vẫn bị cuốn vào”.
Nội dung: Một câu chuyện về chiến tranh, tình yêu và sự sống còn
Nhân vật chính, Salama Kassab, từng là sinh viên y khoa năm nhất tại Homs một thành phố cổ ở Syria. Nhưng khi cuộc nội chiến bùng nổ, giảng đường trở thành bệnh viện dã chiến, giấc mơ làm bác sĩ trở thành hiện thực kinh hoàng. Salama mất gia đình, mất bạn bè, và giờ chỉ còn chị dâu Layla đang mang thai là lý do để cô tiếp tục sống sót.
Bên cạnh Salama là Khawf một nhân vật nội tâm đầy ẩn dụ, hiện thân cho nỗi sợ, mặc cảm và tội lỗi luôn xuất hiện để nhắc nhở cô về cái giá của lựa chọn. Và rồi Kenan xuất hiện một chàng trai xa lạ nhưng dịu dàng, người khiến Salama lần đầu cảm thấy mình không chỉ đang sống sót, mà còn được sống.
Cuộc đấu tranh của Salama không chỉ là chống lại bom đạn, mà còn là cuộc đấu tranh trong chính mình: Giữa việc ở lại để cứu người hay ra đi để bảo toàn người thân? Giữa việc chấp nhận mất mát hay tiếp tục hy vọng?
Biểu tượng quả chanh và thông điệp của hy vọng
Ngay từ nhan đề, Miễn là cây chanh còn mọc đã gieo vào lòng người đọc một hình ảnh đậm tính ẩn dụ: quả chanh loài cây dân dã, thơm mát, nhưng cũng đầy gai góc tượng trưng cho ký ức, cho sự sống và cho bản sắc Syria.
Salama từng nói: “Chừng nào cây chanh còn mọc, chừng đó vẫn còn hy vọng.” Cây chanh ấy từng trồng trong vườn nhà, từng in bóng mẹ cô, và giờ là điều duy nhất níu giữ quá khứ. Trong thế giới của Salama, quả chanh là hiện thân của thứ gì đó vẫn còn nguyên vẹn, dù mọi thứ khác đã sụp đổ.
Tác phẩm cũng không né tránh những nỗi đau chân thật: sự bạo lực, cái chết, chia ly và những vết thương tâm lý kéo dài. Nhưng trên tất cả, đó là một bản tình ca dịu dàng cho tình yêu, tình thân và lòng nhân đạo giữa thời loạn lạc.
Tác động và sức lan tỏa
Ngay sau khi ra mắt, As Long As the Lemon Trees Grow đã trở thành hiện tượng tại các nước phương Tây. Tác phẩm được chọn là Best YA Book of the Year bởi nhiều hệ thống thư viện, lọt vào danh sách đề cử của Goodreads Choice Awards, và được dịch ra nhiều thứ tiếng.
Việc xuất bản bản tiếng Việt bởi Đông Tây Books, với hai phiên bản: bản phổ thông và bản H100 giới hạn, là một nỗ lực để đưa một giọng nói Syria đến gần hơn với bạn đọc Việt Nam những người từng mang trong mình lịch sử chiến tranh và khát vọng hòa bình không kém phần dữ dội.
Lời kết: Bạn có đang giữ một quả chanh cho riêng mình?
Miễn là cây chanh còn mọc không phải là cuốn sách dễ đọc. Nhưng nó là cuốn sách cần được đọc. Không chỉ vì nó kể lại một lát cắt của thời đại, mà còn vì nó nhắc chúng ta: trong những khoảnh khắc đen tối nhất, con người vẫn có thể chọn sống – với tất cả yêu thương, can đảm và lòng tin dịu dàng vào một ngày mai có nắng.
