Tác giả: Nguyễn Văn Trình
Giới thiệu
Nguyễn Văn Trình sinh ngày 14 tháng Chín năm Nhâm Thân (tức 15 tháng 10 năm 1872), người thôn Kỳ Trúc, xã Kiệt Thạch, tổng Độ Liêu, huyện Can Lộc, phủ Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh (nay thuộc xã Thanh Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh), trong một gia đình khoa bản, đại quan triều đình.
Thuở nhỏ, ông theo học ở trường làng ở Hà Tĩnh, lớn lên, ông làm Ấm sinh học ở Quốc tử giám (Huế). Năm Kỷ Mão 1891, ông đỗ Tú tài lần 1; năm Giáp Ngọ 1894, đỗ Tú tài lần 2; đến năm Đinh Dậu 1897, ông mới đỗ Cử nhân. Cả 3 lần thi đều ở trường Huế.
Năm Mậu Tuất 1898, nhằm năm Thành Thái thứ 10, ông dự kỳ thi Hội tại kinh đô Huế. Trong khoa thi nầy, chỉ có một người chính trúng cách là Nguyễn Tự Như. Ban giám khảo trường thi thấy ít quá, xin vua gia ân dự hạng chính trúng cách hai người nữa là Nguyễn Văn Trình và Phạm Tuấn, ngoài ra còn chọn thêm 14 người dự hạng thứ trúng cách. Vào thi Đình, ông đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân, xếp thứ 5 trong 8 vị Tiến sĩ, khi mới 27 tuổi
Sau khi đỗ Tiến sĩ, ông được đưa vào học trường Hậu bổ ở Huế để chuẩn bị ra làm quan. Từ năm 1900 đến năm 1910, ông được bổ làm Tri phủ Hưng Nguyên (tương ứng 2 huyện Hưng Nguyên và Nghi Lộc ngày nay), Anh Sơn (tương ứng với các huyện Anh Sơn, Đô Lương, Nam Đàn, Thanh Chương, Hưng Nguyên ngày nay).
Khoảng cuối năm 1910 đầu năm 1911, theo phép nhà Nguyễn, ông tạm ngưng chức quan về quê chịu tang ở Hà Tĩnh. Cuối năm 1911, hết hạn chịu tang, ông được triều đình bổ làm Đốc học Thừa Thiên (Huế). Một năm sau, thăng làm Tế tửu Quốc tử giám.
Năm 1915, ông được chuyển sang làm Hình bộ Thị lang, đến năm 1921, bổ làm Bố chính Phú Yên. Năm 1924, ông bị đàn hặc, suýt phải tội chết, sau xét giảm tội, chỉ bị cách chức đuổi về quê ở Hà Tĩnh. Một năm sau, triều đình lại triệu ra, bổ làm Toản tu Quốc sử quán (Huế).
Năm 1930, ông cáo lão hồi hưu, được triều đình ban tặng Thượng thư trí sự, ở Hà Tĩnh. Tuy nhiên, không lâu sau, năm 1931, ông ra dạy Hán học ở Trường Cao Xuân Dục (Vinh, Nghệ An) cho đến năm 1934.
Trong những năm sau đó, ông trí sĩ dạy học ở quê nhà tại Hà Tĩnh, từng là Hội trưởng Hội Tư Văn Hà Tĩnh[
Sau khi chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập, ông được chính quyền mới tín nhiệm và thường tham vấn trong nhiều vấn đề. Năm 1946, khi Hội liên hiệp Quốc dân Việt Nam] (gọi tắt là Hội Liên Việt) được thành lập, ông được bầu làm Hội trưởng Hội Liên Việt Hà Tĩnh.
Ông qua đời ngày 4 tháng Một âm lịch (tức 23 tháng 12) năm 1949 tại quê nhà, thọ 76 tuổi.
